PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Kan er weer een ijstijd komen? | Explainer #6

Reis mee door de wonderlijke geschiedenis van onze planeet en ontdek 14 miljard jaar geschiedenis van de aarde. Verken tijdperken waarin de aarde er compleet anders uitzag dan vandaag. Van de dino's tot de ijstijd en van een wereld zonder leven tot de opkomst van bijzondere prehistorische wezens. (KRO-NCRV)

Earth Challenge

Moeten we bang zijn voor een nieuwe ijstijd? Heel veel dingen hebben invloed op hoe warm of koud de aarde is. De stand van de aarde ten opzichte van de zon bepaalt hoeveel zonlicht er op aarde terechtkomt. De hoeveelheid broeikasgassen bepaalt hoeveel warmte er op aarde wordt vastgehouden.

Kan er weer een ijstijd komen?

Jeugdjournaal dinsdag 23 april

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Het Jeugdjournaal in de ochtend met nieuws over tennisster Diede de Groot, polsstokhoogspringen en schrijvers van kinderboeken.

Nieuws over polsstokhoogspringen en kinderboekenschrijvers

Quiz bij het nieuws week 16

Schooltv geeft achtergronden bij het nieuws van de afgelopen week. Bij elke vraag vind je een korte video met achtergrondinformatie bij een onderwerp uit het nieuws. Let goed op, want het juiste antwoord zit in de video. 

Deze week in het nieuws: resten grootste zeereptiel ooit, noodweer, vulkaanuitbarsting, reclame Rusland op babyzender en vooruitblik op de dag van de aarde.

Test je kennis!

Quiz bij het nieuws - week 16

In de serie Smullen laten kleuters zien welke maaltijd ze lekker vinden en waarom juist deze maaltijd zo speciaal voor ze is.

Kindertijd

In de serie Smullen laten kleuters zien welke maaltijd ze lekker vinden en waarom juist deze maaltijd zo speciaal voor ze is (KRO-NCRV).

Smullen

Kindertijd op Youtube

Chocolade salami uit Portugal 

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Verteller Daan Schuurmans neemt je mee langs de hoogte- en dieptepunten van de Oranje dynastie, van Willem van Oranje tot Willem-Alexander.

Het verhaal van Oranje Nassau in de klas

Het Verhaal van Nederland

De Oranje dynastie is een vorstenhuis met prinsen, stadhouders en koningen met hoogte- en dieptepunten. Van vader des vaderlands Willem van Oranje, tot koning Willem-Alexander vandaag de dag. Op deze tijdlijn zie je de belangrijkste gebeurtenissen van de verschillende figuren die ons koningshuis gevormd hebben.

Tijdlijn over de prinsen, stadhouders en koningen van ons land

Het verhaal van Oranje Nassau 

Hoe groter het blokje van een land, hoe meer mensen er wonen.  En hoe roder het blokje, hoe ouder de bevolking van dat land is.  Je ziet hier dus goed hoeveel jonge mensen er in Afrika wonen en je ziet ook goed dat er in Nederland en in Europa relatief veel oudere mensen wonen.  Die discussie over migratie die ligt gevoelig maar voor dat we het daar verder over gaan hebben eerst het grotere plaatje.  Want waarom verplaatsen mensen zich eigenlijk over de wereld?  Nou, om te beginnen dat verreweg de meeste mensen blijven gewoon wonen in het land waar ze zijn geboren.  Voor zo'n één op de dertig mensen wereldwijd geldt dat niet.  Zij vertrekken wel en zijn dus migrant.  Op de wereldbevolking betekent dat momenteel zo'n 280 miljoen mensen.  Nou, waar komen die dan vandaan?  Dit zijn de top twintig migratieroutes. Hier waar mensen vandaan komen en hier waar ze naartoe gaan.  En wat opvalt veel migratie vindt plaats tussen buurlanden van Syrië naar Turkije of van Afghanistan naar Iran en tussen Oekraïne en Rusland.  Tenminste, voor de oorlog.  Maar het zijn niet alleen buren, we zien ook veel migratie uit India naar andere delen van de wereld.  En ook bekend zijn de vele migranten die hier vanuit Latijns-Amerika naar de VS vertrekken.  Ja, dat zijn typisch van die migration canyons waarin een rijk land vlak naast een ontwikkelingsland ligt.  Het zelfde is natuurlijk de Middellandse Zee.  Afrika, Europa.  Dit soort beelden kennen we, die hebben we veel gezien de afgelopen jaren.  Maar hoe zit het nu precies met migratie tussen Afrika en Europa?  Beginnen we even bij Europa.  Ons continent is oud en wordt steeds ouder en de bevolking groeit amper nog.  En Nederland?  Het aantal Nederlanders is sinds de Tweede Wereldoorlog zo'n beetje verdubbeld.  Maar als je alleen kijkt naar geboorte en sterfte, dan zie je dat de bevolking hier steeds minder hard groeit. In 2022  gingen er meer mensen dood dan er werden geboren.  Toch kromp de bevolking niet, want doordat er meer mensen naar Nederland kwamen dan dat er weggingen, namen het aantal inwoners de afgelopen decennia toch toe.  Toch geldt voor praktisch heel Europa en dus ook voor ons, dat er een tekort is aan werkende mensen.  En dat levert de bekende problemen op.  Vanaf vandaag rijden er opnieuw minder treinen.  Gevangenen die minder lang naar buiten kunnen, langer wachten op een verblijfsvergunning of maanden geduld hebben totdat een arts van het UWV je keurt.  Allemaal vanwege de grote personeelstekorten. Je hebt sterke vertraging nu met de trein omdat de treinen uitvallen.  Er zijn geen mensen om ze te rijden en op het continent naast ons heeft een overvloed aan jonge mensen.  Laten we eens kijken hoe het zit.  Wie komen er allemaal naar Europa?  De meeste mensen komen uit Azië, maar ook landen als Syrië en Afghanistan bij horen.  Het aantal mensen uit Afrika vormt niet het grootste deel, maar nam de afgelopen jaren wel toe.  En hoe zit dat dan eigenlijk in Afrika zelf?  De afgelopen decennia zijn steeds meer Afrikanen zich gaan verplaatsen vooral richting stedelijke gebieden op het eigen continent.  Ongeveer de helft van de Afrikaanse migranten blijft in Afrika.  De andere helft vertrekt naar een ander continent.  Vooral Europa, ook het Midden-Oosten en dan de Verenigde Staten.  Als je gaat kijken waar in Afrika deze mensen vandaan komen, dan valt er echt iets op.  Hier zie je per regio welk deel van de migranten naar een ander continent vertrekt.  Voor Noord-Afrika is dat meer dan 90%.  Vanuit bijvoorbeeld Marokko trekken mensen vooral naar Europa vanuit Egypte vooral richting de Golfstaten in het Midden-Oosten.  Maar in de landen onder de Sahara is dat beeld heel anders.  Daar vertrekken maar ongeveer drie op de tien migranten naar een land buiten Afrika.  Neem Zimbabwe, wat lange tijd natuurlijk heel economisch slecht ging.  Of nog steeds.  Ja, grote stromen naar Zuid-Afrika.  Als je kijkt voor Nederland bijvoorbeeld wat zijn de stromen uit Afrika?  Dat zijn juist de conflicthaarden.  Het grootste land is Nigeria, maar het aantal mensen uit Nigeria in Nederland is niet zo groot.  Tegelijkertijd verwachten deskundigen die we spraken dat als de economieën in Afrika blijven groeien, de migratie juist zal toenemen.  Hier zie je hoe het ontwikkelingsniveau van Afrikaanse landen de afgelopen jaren omhoog is gegaan volgens een index van de Verenigde Naties.  Maar de migratie is daardoor niet gedaald.  Sterker nog, die is dus alleen maar gestegen.

Arbeidsmigranten ten behoeve van de beroepsbevolking

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur in de klas

Naar de website van Nieuwsuur

In Afrika wonen relatief veel jonge mensen en in Nederland en Europa relatief veel oudere mensen. Er is hier een tekort aan werkende mensen. Kan migratie daarvoor de oplossing zijn? Die discussie ligt gevoelig. De verwachting is dat migratie alleen maar zal toenemen als economieën in Afrika blijven groeien.

Kan migratie helpen de demografische kloof te dichten?

Wat hebben wiskunde, Mongoolse boventoonzang
en hormonale schommelingen

te maken met stemmingen?

Stemmingen, akkoorden

het is net politiek. Maar ik beloof je
dat zelfs Den Haag niet zulke wrange akkoorden

sluit als er in de muziek
kunnen klinken bij bepaalde stemmingen.

Ja, dit wordt een heftige video waarin je
voorkennis als vaste Notendopper

goed van pas komt.

Een stemming komt naar voren in
de relatie tussen verschillende tonen.

In onze westerse muziekwereld
rekenen we in octaven.

Een octaaf heeft twaalf tonen.

Die tonen staan op een bepaalde afstand van
elkaar.

Hun frequenties hebben een bepaalde verhouding.

Het gros van de instrumenten is gelijkzwevend,

Nee, gelijkzwevend slaat op
een evenredige zweving.

Je hoort het als een trilling of een soort onrust
in het geluid tussen de verschillende tonen.

Hierbij zijn twee zaken

Twee zaken van belang:
de frequentie van de losse toon

en hoe die frequentie in verhouding staat
tot de andere tonen van het octaaf.

Een losse toon klinkt in onze oren
als het goed is zuiver, rustig, rein.

De zweving ontstaat
wanneer je niet één, maar twee of

meerdere tonen tegelijk laat klinken in
een gelijkzwevende stemming.

De frequenties staan dan in
een imperfecte verhouding tot elkaar,

waardoor het een klein beetje mis gaat
met de boventonen.

Ja, boventonen, denk een beetje aan
de Mongoolse boventoon zang

en dat is dus iets heel anders
dan de Genemuidse bovenstem hè.

Maargoed, die boventonen gaan
een beetje met elkaar op de vuist.

Ons oor hoort dat vaak onbewust als zweving.

Kan het niet zonder zweving?

Nou, die vraag stellen zowel politici als musici.

Want ja, zeg nou zelf, dat
gezweef kan je toch missen als kiespijn?

Nou nee, want net
als de functie van ons poldermodel

is het in de gelijkzwevende stemming ook
een compromissenkwestie.

Alle tonen in het octaaf doen wat water bij de wijn

en voilà, iedereen zweeft evenredig.

Wiskundig gezien is dit de eerlijkste manier.

Maar volstrekt zuivere koffie is het niet.

Daarvoor mag je aankloppen bij
een andere stemming.

In de 16de eeuw kwam de Italiaanse knappe kop

Gioseffo Zarlino al in het reine met de muziek.

Dat wil zeggen zijn reine stemming heeft
een toonladder met intervallen

die bestaan uit breuken
van kleine hele getallen.

2/1 voor het octaaf, 3/2 voor de kwint,

4/3 voor de kwart, 5/4 voor de grote terts en 6/5
voor de kleine terts.

En de overige intervallen worden daarvan afgeleid.

Nougoed, misschien hoor je
hoe rein sommige intervallen klinken.

Ja, net bronwater hè zo fris en puur.

Maar misschien hoor je het verschil ook nauwelijks.

De stemming van Pythagoras dan maar.

Die is gebaseerd op een stapeling van reine kwinten.

Die stapeling werkte prima

tot de muziek complexer werd door de opkomst van
de polyfonie, door al die tussenstemmen

en harmonieën werd de pythagorese zaak toch
een tikkie tricky.

Een andere bekende is de middentoonstemming.

Die heeft natuurzuivere grote tertsen

waardoor je al meer muzikale vrijheid hebt
zonder dat de zaak wrang wordt.

Maar het hangt wel af van de toonsoort.

Een G majeurakkoord kan
in middentoon hemels klinken,

terwijl een Fis akkoord
je direct meevoert naar de middentoonhel.

Ja, verderop in de barok werd
er vrolijk geëxperimenteerd met stemmingen.

Een bekende is Werckmeister III.

Vernoemd naar Andreas Werckmeister, die bij de derde poging tot een lekkere stemming kwam.

Kenmerkend daarbij
zijn er vier iets te kleine kwinten?

Mmm..

Jaaah..

Ja, overduidelijk te klein die kwinten.

Voor het grote publiek werd
de zaak leefbaar met de Kirnbergerstemming.

Het Wohltemperierte Klavier van Bach gaat
daarmee hand in hand, want eindelijk

kon men in alle toonsoorten spelen
zonder in de hel te komen.

Maar wel goed oefenen
wat anders beloofde je muziekleraar je alsnog

het vagevuur.

Hm, hm,

hm, ja.

Maar goed, dat Wohltemperiert
‘Wohl-temperiert’ slaat toch niet op gelijkzwevend,

want tegenwoordig hanteren wij, op wat oude
muziekgroepen na, deze gelijkzwevende stemming

onze hedendaagse octaven tellen
twaalf evengrote stukjes en volgens dat

compromissenmodel moet elk stukje water bij
de wijn doen.

Alle intervallen klinken daardoor vals,

maar niet zo vals als een kraai of
zo vals als Gerard Joling

volgens Gordon.

Hm ja,

klinkt heel normaal hè?
Omdat wij daarmee opgroeien.

Alleen het getrainde oor hoort
de valsheid, de gelijke zweving in het geluid.

En er zijn er trouwens ook nog stemmingen uit
een parallel universum.

Sadomasochistische stemmingen
zo u wilt, zoals de 19-toonsstemming

en 31-toonsstemming.

Ja en uh, kunnen we de zaak nog verder opdelen?

Tuurlijk, dacht Harry Partch en hij kwam met een
43-toons verdeling.

De populariteit daarvan valt tot op
heden nogal tegen

en hoe zou dat toch komen?

Dit is trouwens alleen nog maar de afdeling
westerse stemmingmakerij hè,

want onze aardbol bevat nog tal van
andere stemmingen, zoals..

Wat is er Erik?

*gehuil

Is het te moeilijk?

*gesnotter en gesnuit

Moet ik hem gewoon stoppen hier?

Nou ja, sorry, de stemming slaat eventjes
helemaal om in de studio.

Ja, dat was gewoon clickbait.

Wat zijn stemmingen?

Wat is een wals, wat doet een dirigent eigenlijk en wat is het verschil tussen majeur en mineur? In de serie Muziek in een Notendop (Omroep Max) geeft presentator Sander Zwiep op luchtige wijze antwoord op al dit soort vragen.

Muziek in een notendop

Een stemming komt naar voren in de relatie tussen verschillende tonen. In onze westerse muziekwereld rekenen we in octaven. Een octaaf heeft twaalf tonen. Die tonen staan op een bepaalde afstand van elkaar, hun frequenties hebben een bepaalde verhouding. Het gros van de instrumenten is gelijkzwevend. Dit slaat op een evenredige zweving tussen de verschillende tonen. Hierbij zijn twee zaken van belang: de frequentie van de losse toon en hoe die frequentie in verhouding staat tot de andere tonen van het octaaf.

De relaties tussen verschillende tonen

Hey! Ja, wat hebben de Sound of Music

Guido van Arezzo en
je oren te maken met solfège?

Vraag een conservatoriumstudent
welk vak hij of zij

het minst leuk vindt en dan is
de kans groot dat het antwoord ‘Solfège’ is.

Bij de solfègeles wordt muziek geanalyseerd op melodie,

toonhoogte, intervallen, ritme
en harmonie.

En waarmee analyseer je dan?

Nou, wat dacht
je van die twee kraakbeenen microfoons

aan de zijkanten van je hoofd?

Bij solfège doe je het met je blote oren.

Leuke dingen zoals onvoorbereid de melodie

van blad zingen,

vreemde ritmes klappen en een akkoorddictee.

Solfège holadijee.

Deze challenges, die zorgen er wel voor dat
je muzikale gehoor verbetert en

je trefzekerheid bij het musiceren toeneemt.

Solfegiëren is het werkwoord dat erbij
hoort en betekent zowel het zingen

van toonladders als het zingen van een
muziekstuk met benoeming van de noten.

In plaats van de notennamen als:

Wordt vaak:
Do-Re-Mi-Fa-So-La-Ti-Do gebruikt.

Waar komt dat precies vandaan?

Nou, je kent vast
dit liedje uit de Sound of Music

Doe, a deer, a female deer.

Ray, a drop of golden sun.

Me, a name I call myself.

Far, a long, long way to run.

Sew, a needle pulling thread,

La, a note to follow sew,

Tea, a drink with jam and bread!

That will bring us back to

do oh-oh-oh!

Ja, dat zijn de lyrics. Maar goed.

Maar zo'n 945 jaar vóór The Sound
of Music ontwierp

de Italiaanse muziektheoreticus
Guido van Arezzo de voorloper van

de moderne muzieknotatie, waarbij de noten
op lijnen staan die de hoogte aangeven.

Arezzo kwam met 'Ut queant laxis'.
Dat zijn de eerste woorden van

het gezang dat hij schreef ter ere van
Johannes de Doper.

De beginwoorden van
regels van dat lied vormen de

oorsprong van die toonladder met
do-re-mi-fa-sol-la-si-do

die toen in de bétaversie nog
niet do-re-mi, maar ut-re-mi was

als dat klinkt toch wel anders
ut-re-mi

So that your servants may

with loosened voices

resound the wonders

of your deeds,

clean the guilt

from our stained lips,

O Saint John.

Componist Bononcini, een paar jaar later

die vond ut maar vreemd om met ut te beginnen.

Do van Dominus was beter.

Voila, Do Re Mi.

Maargoed, de beginwoorden van die
goeie ouwe hymne gaan

per regel dus een toon omhoog, precies
een Von Trappje hoger.

Net als bij de Sound of Music.

Arezzo die gebruikte het om z’n leerlingen
deze toonladder in te prenten.

Het gaat hier trouwens om
relatieve toonhoogtes

Die Do hoeft niet altijd een C te zijn.

Het kan ook net zo goed een D zijn

of een bes.

Het gaat erom dat die do altijd de grondtoon,

de thuisnoot

van een betreffende toonsoort is.

Dít kan een Do zijn dit, dit

alles kan een Do zijn.

Zo kunnen dus ook
mensen met geen absoluut gehoor,

uh niet te verwarren
met mensen met absoluut geen gehoor,

ook van blad zingen.

Het maakt namelijk niet uit op
welke toonhoogte je begint.

Het gaat om de afstand

tussen de gezongen noten.

De notennamen zoals wij ze meestal gebruiken
verwijzen naar absolute toonhoogtes.

Dit is bijvoorbeeld absoluut altijd een C.

En dit is een Cis, tenzij de piano erg vals is.

Maargoed, er zijn weinig mensen die
als ze in de partituur

een C zien staan, direct
ook precies een C kunnen zingen.

Deze mensen met zo'n absoluut gehoor

halen steevast
hoge cijfers bij het solfège-examen.

Mensen zonder dat gehoor, die hebben
het iets moeilijker.

Die hebben altijd een
referentietoon nodig.

Je ziet bijvoorbeeld vaak een
koordirigent met een stemvork in de weer.

Hm ja uh,

en die geeft dan een A aan.

Ja, en
als zo'n dirigent goed heeft opgelet

tijdens de solfègeles en altijd netjes
een groente heeft opgegeten, dan kan hij

als de zangers een C moeten zingen,
die van de A afleiden.

Een kleine terts omhoog.

Tijd voor het dictee. Erik?

Ik heb een akkoord voor je jongen.

Uh...

Oke, deze dan?

Nee?
-Lastig.

Klap eens in 28/14de.

Uh...

- Mompelt teleurgesteld

Wat is solfège?

Bij de solfègeles wordt muziek geanalyseerd op melodie, toonhoogte, intervallen, ritme en harmonie. En daarbij heb je vooral je gehoor nodig, voor bijvoorbeeld onvoorbereid een melodie van blad zingen, vreemde ritmes klappen en een akkoorddictee. Deze opdrachten zorgen ervoor dat je muzikale gehoor verbetert en je trefzekerheid bij het musiceren toeneemt.

Muziek analyseren op melodie, toonhoogte, intervallen, ritme en harmonie

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!