PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Was de mens ooit een vis? | Explainer #5

Reis mee door de wonderlijke geschiedenis van onze planeet en ontdek 14 miljard jaar geschiedenis van de aarde. Verken tijdperken waarin de aarde er compleet anders uitzag dan vandaag. Van de dino's tot de ijstijd en van een wereld zonder leven tot de opkomst van bijzondere prehistorische wezens. (KRO-NCRV)

Earth Challenge

Mensen zijn een aapsoort, of beter gezegd een primaat. Die primaten stammen af van zeedieren omdat leven op het land vroeger nog niet mogelijk was. De verste voorouder van de mens dus een vis.

Was de mens ooit een vis?

Lange tijd was het donker en koud op de aarde na het inslaan van de meteoriet die ervoor heeft gezorgd dat de dino's zijn uitgestorven. We vervolgen onze tijdreis en zien welke dieren deze inslag wel hebben overleefd. Door de enorme veranderingen kregen zoogdieren alle kans om uit te groeien. Maar wat is een zoogdier precies? En hoe herken je ze? We ontmoeten onze verre voorouders en ontdekken overblijfselen in ons skelet. Expert Mátyás Bittenbinder legt uit of wij mensen nou wel of niet van de apen afstammen. Expeditielid Nizar is op Curaçao en werkt mee aan een bijzondere opdracht en gaat koraal bijplanten onderwater.

Na het uitsterven van de dino's krijgen zoogdieren alle kans. Maar wat is een zoogdier precies? En hoe herken je ze? We ontmoeten onze verre voorouders en ontdekken overblijfselen in ons skelet.

Zoogdieren (afl.5)

zonsverduistering kind met bril

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

NOS Jeugdjournaal

Schooltv geeft achtergronden bij het nieuws van de afgelopen week. Bij elke vraag vind je een korte video met achtergrondinformatie bij een onderwerp uit het nieuws. Let goed op, want het juiste antwoord zit in de video. 

Deze week in het nieuws: een zonsverduistering, een zeldzame neushoorn, discriminatie, een grote militaire oefening en een vooruitblik op de Nationale Bijentelling.

Test je kennis!

Quiz bij het nieuws - week 15

Jeugdjournaal woensdag 17 april

Het Jeugdjournaal in de ochtend met nieuws over Donald Trump, gas uit Groningen en Superman.

Nieuws over Donald Trump, gas uit Groningen en Superman

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Wat hebben douchen, het Oor van Dionysius

en een schoenendoos te maken met akoestiek?

Het is een belangrijk verschil
tussen een akoestische gitaar en een elektrische:

Het geluid dat ze voortbrengen. En dan bedoel ik:
zonder dat de elektrische gitaar valsspeelt hè

met zijn enorme versterkers
en een heel podium vol speakers.

Nee, zonder die hulpmiddelen heb
je niet zoveel aan een elektrische gitaar, want

die vult geen kamer hoor, veel te zacht.

Een akoestische gitaar daarentegen, die maakt
gebruik

van zijn klankkast om
de trillingen van de snaren te versterken.

En ineens heb
je het heel gezellig bij het kampvuur.

Die klankkast, die zie je ook
bij andere instrumenten, zoals een viool.

Maar je kan het ook groter zien, want de kamer
waarin je zit is ook een klankkast.

Zo kan een piano in
de ene kamer heel schel en onplezierig klinken

en in de andere kamer warm en omfloerst.

Het klankkastprincipe zie je eigenlijk dubbel bij
een hifi-luidspreker.

De speakers laten de lucht in
een luidsprekerkast trillen waardoor er diepte

ontstaat, een lekkere bas. En vervolgens zorgt

de ruimte waarin die luidspreker staat
voor een tweede ontwikkeling van de klank.

Die ruimte, die is in alle gevallen van belang.

Aan een concertzaal worden bijvoorbeeld
andere eisen gesteld dan aan een collegezaal

of een restaurant.

Zo konden de Romeinen met hun

amfitheaters ook de achterste rijen bereiken
met hun onversterkte theater

en hoor je achterin het Concertgebouw ook hoe
prachtig fluisterzacht Janine Jansen kan spelen.

Alles komt hierop neer:

Geluid bestaat uit trillingen
die zich voortplanten door een medium.

En dan niet Jomanda.

Dat medium is doorgaans lucht,
tenzij je werk zich onderwater bevindt.

Maargoed, de manier waarop trillingen
en ruimte op elkaar reageren

en de wetenschap die zich daarmee bezighoudt,
worden akoestiek genoemd.

Ja, akoestiek.

De oude Grieken, waar ook
jonge slimmeriken bij waren,

hielden zich er al mee bezig en het woord komt
zelfs uit hun taal.

‘Akoestikos’ betekent ‘het horen betreffend’.

In Siracusa, op Sicilië vind
je de resten van een mooi amfitheater

en het zogenaamde Orecchio di Dionisio,
oftewel het Oor van Dionysius,

een 23 meter hoge, in kalksteen uitgehouwen grot

die wel wat weg heeft van een oor. Die grot werd
ook als oor gebruikt door

de achterdochtige, tirannieke god Dionysius,
zodat die gevangenen kon afluisteren.

Door de perfecte akoestiek hoorde je
iedere fluistering luid en duidelijk.

Fluistert: “Dionysius is een sukkel”
- Dionysius: ‘Ja, dat hoorde ik!”

Maargoed, daar heb ik ook maar van horen zeggen.

De akoestiek van de ruimte hangt af van
de absorptie en terugkaatsing van het

geluid door wanden of attributen
en het hangt af van de grootte van de ruimte.

En met welk materiaal zijn de muren bedekt?

Hoe gladder en harder de muren zijn afgewerkt,
hoe sterker de reflectie,

de terugkaatsing van het geluid.

Hoe meer terugkaatsing, hoe langer het duurt
voordat het geluid is uitgestorven.

Die tijd heet nagalm
en kan worden berekend of opgemeten.

Gooi maar eens een deur dicht in een kathedraal.

Gevoelsmatig een eeuw later word
je nog boos aangekeken door de koster.

Harde muren vind je ook in de badkamer.

Dat is dan ook de verklaring
waarom zingen onder de douche zo lekker is.

Ja, de ruimte helpt mee:
het gaat lekker galmen.

Hang een hoogpolig douchegordijn op
en het zingt meteen een stuk minder lekker.

En je vraagt je opeens af waarom de buren
zo vriendelijk zijn geworden.

Per ruimte en toepassing
zijn verschillende nagalmtijden geformuleerd.

Want als je thuis een filmpje kijkt of in een
muziekstudio aan het afmixen bent,

dan wil je een korte nagalmtijd.

Zo'n 0,3 seconden is dan fijn.

In een kantoorsetting mag het wel iets meer zijn,
anders kan het beklemmend worden ervaren.

Een halve tot 0,8 seconden is dan de norm.

In een sporthal of zwembad mag
het zelfs anderhalve seconden zijn.

Het nagalm record staat op 75 seconden,

maar daarvoor moet je naar een ondergronds
tunnelcomplex in Schotland.

en heb je een alarmpistool nodig.

Da’s iets voor een rainy day ofzo.
Weer eens wat anders dan de Efteling.

Galmpjes checken in Schotland.

En maak van akoestiek je vak en je bent

akoesticus, dan weet je ook
welke ruimte klinkt om te zoenen.

Leo Beranek oordeelde over 53 beroemde concertzalen
en daar rolde een top drie uit

het Amsterdamse Concertgebouw, de Boston Symphony Hal
en de Muzikverein in Wenen.

De heilige graal van de akoestiek zou je dan toch
hier moeten vinden?

Nou ja, de zalen delen in
elk geval hun vorm, die van een schoenendoos.

Het geluid blijkt horizontaal
goed heen en weer te kaatsen

tussen de wederzijdse muren en ook de muren
zelf werken mee.

In het Concertgebouw is de wisselwerking
tussen muren en tussenliggende pilaren en versieringen

een deel van het magische klankrecept.

Voeg precies de juiste absorptiefactor toe

tapijtje hier, pluche stoelen
daar en voila, tranen in je oren.

Zo mooi!

Daarbij maakt het wel uit of
je een lege of een volle zaal hebt,

want al dat mensenvlees, dat doet
wel iets met de akoestische variabelen.

Persoonlijk vind ik
een lege zaal veel mooier klinken.

Maargoed, de penningmeester van
hett Concertgebouw ziet dat heel anders.

Overigens is die zaal in Amsterdam al van 1888.

Tegenwoordig worden concertzalen
met de computer ontworpen.

Maar ondanks geavanceerde modellen
en meetapparatuur

is de volledig maakbare akoestische hemel
nog niet gevonden.

Wel laten ze je een beetje spelen
om de hemel per concert te benaderen.

En dat kan middels beweegbare panelen aan
het plafond of aan de zijkanten van een zaal

waarmee het klankkarakter van een zaal kan worden
voorbereid op het geweld van een orkest

of de tederheid van een harp.

De leukste akoestiek heb je natuurlijk in
een echoput.

Op internet vind je suggesties om in zo'n put
te roepen.

Wat eet de koning van Beieren?

Is er iemand daar benee?

Hoe heet de burgemeester van Wezel?

Leukere suggesties
zijn van harte welkom via:

maatwerk@omroepmax.nl

Wat is akoestiek?

Wat is een wals, wat doet een dirigent eigenlijk en wat is het verschil tussen majeur en mineur? In de serie Muziek in een Notendop (Omroep Max) geeft presentator Sander Zwiep op luchtige wijze antwoord op al dit soort vragen.

Muziek in een notendop

NPO Klassiek

Een piano kan in de ene kamer heel schel en onplezierig klinken en in een andere kamer warm en omfloerst. Die ruimte is van belang. Zo konden de Romeinen met hun amfitheaters ook de achterste rijen bereiken met hun onversterkte theater. Alles komt hierop neer: geluid bestaat uit trillingen die zich voortplanten door een medium. Dat medium is doorgaans lucht. De manier waarop trillingen en ruimte op elkaar reageren én de wetenschap die zich hiermee bezighoudt worden akoestiek genoemd.

Het woord komt het Griekse akoustikos: ‘het horen betreffend'

Eigenlijk volgt elk land of elke regio in de wereld een soort demografisch pad en dat heet de demografische transitie.  De demografische transitie.  Dat is een cruciaal model om te begrijpen waarom de bevolking zo hard groeit en hoe dat in de toekomst kan gaan.  Want zo'n bevolkingsexplosie volgt meestal een vast patroon dat in alle landen ongeveer hetzelfde lijkt te gaan.  En dat ziet er zo uit.  De demografisch transitie is een ontwikkeling die eigenlijk alle regio's in de wereld doormaken.  Waarin je begint met hoge sterfte, hoge vruchtbaarheid, dan een tussenfase waarin de sterfte daalt door toenemende ontwikkeling, betere medicijnen, betere voeding.  En dat gat tussen die twee, dat leidt tot die bevolkingsexplosie.  Daarna volgt ook de daling van de vruchtbaarheid tot je een eindfase bereikt waarin beide weer ongeveer gelijk zijn.  Lage sterfte lage vruchtbaarheid, de eindfase van de demografische transitie zoals Nederland  In de jaren zestig en zeventig was natuurlijk een tijdperk van het boek de population bom van Paul Ehrlich, beroemd boek, dat die zei van nou de wereldbevolking groeit zodanig binnen tien jaar is het een catastrofe.  Is niet gebeurd, maar dat heeft wel het denken heel erg beïnvloed.  En toen zijn er eigenlijk in ontwikkelingslanden geforceerde bevolkings beperkingsprogramma's gestart Ook gesteund door het westen, bijvoorbeeld in India.  Gedwongen sterilisatie.  Ja dat was natuurlijk niet een fijne ingreep.  Wat willen mensen?  En veel mensen, ook in Afrika, willen eigenlijk minder kinderen dan ze krijgen.  Aan de hand van onder meer dat geboortecijfer kan je dus goed zien waar in de transitie elk land zich bevindt.  Om de bevolking op peil te houden moet dat cijfer iets boven de twee liggen, want als elke vrouw minstens twee kinderen krijgt, worden allebei de ouders vervangen.  De afgelopen decennia is het vruchtbaarheidscijfer op heel veel plekken flink gedaald.  Het ligt in de meeste landen rond de twee kinderen per vrouw of zelfs daaronder.  Maar één regio valt erg op en dat is Afrika.  Als je nu kijkt naar het aantal mensen per jaar wat erbij komt in in Afrika, 30 miljoen of dergelijk.  Dat het dat hebben we maar zelden meegemaakt in de geschiedenis, ook in Azië.  En in sommige landen is het nu nog steeds ouderwets hoog zoals Niger, waar vrouwen gemiddeld zo'n zeven kinderen krijgen.  In Tanzania, ligt het tussen de vier en de vijf kinderen per vrouw.  Maar bevolkingsexplosie zijn eindig en deze dus ook.  De Verenigde Naties maken al tientallen jaren bevolkings prognoses en voor het jaar 2100 ziet die prognose er zo uit.  Ze hanteren een marge want je weet nooit zeker hoe de toekomst loopt maar deze lijn is de meest waarschijnlijke variant.  Grosso modo als je het over de wereldbevolking hebt, dan zijn die voorspellingen van de verenigde naties wel heel goed geweest.  Maar als je meer inzoomt naar bijvoorbeeld Afrika. Ja, dan zie je wel dat daar wel variatie zit in de prognoses.  Er zijn dus ook andere prognoses zoals je hier ziet en die komen soms lager uit.  Die modellen neem je dan bijvoorbeeld inkomensgroei of onderwijs voor vrouwen of anticonceptie mee.  Dat zijn belangrijke factoren om het geboortecijfer omlaag te brengen.  Maar hoe u het ook wendt of keert, we moeten rekening houden met een hele grote bevolkingsgroei op dat continent.  Als je de wereldkaart zou opdelen naar bevolking, dan ziet ie er opeens heel anders uit.  De twee grootste landen, China en India, vallen meteen op, maar ook Indonesie, Pakistan en Nigeria zijn een stuk groter.  Rusland, Canada en Australië verdwijnen bijna. Enorme landen in oppervlakte, maar er wonen relatief weinig mensen.  En let op wat er gebeurt als we vooruitkijken naar 2050.  Dan is de wereldbevolking gegroeid tot bijna 10 miljard mensen en de helft van die groei komt door deze acht landen.  Nigeria, Congo, Tanzania, Egypte Ethiopie, Pakistan, India en de Filippijnen.  En in het jaar 2100, aan het eind van deze eeuw.  Dan zie je het verschil pas echt.  Want kijk eens hoe groot Afrika dan ineens wordt.  Bijna de helft van de wereld woont dan op dat continent en onze bevolkings kaart ziet er dan ook heel anders uit.  Kijk hoe Nigeria en Congo een grotere bevolking hebben dan de Verenigde Staten en ook Ethiopië komt al in de buurt.  Maar kijk ook hoe er in Madagascar tegen die tijd meer mensen wonen dan in Frankrijk of in het Verenigd Koninkrijk.  Nou, laatste voorbeeldje. China nog steeds een groot blok, want ook dan zijn er nog heel veel Chinezen.  Maar China is dan al lang niet meer.  Dat zie je ook het land met de meeste inwoners.

De demografische transitie

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur in de klas

Nieuwsuur

Elk land of elke regio volgt een demografisch pad dat we de demografische transitie noemen. Het model is cruciaal om te begrijpen waarom een bevolking zo hard groeit en hoe dat in de toekomst kan gaan. Een bevolkingsexplosie volgt meestal een vast patroon waarin je begint met hoge sterfte en vruchtbaarheid en eindigt met lage sterfte en lage vruchtbaarheid. Daartussen zit een periode met lage sterfte en hoge vruchtbaarheid wat leidt tot een bevolkingsexplosie.

Een model om bevolkingsgroei te meten

We zitten midden in een bevolkingsexplosie. Ik was in Tanzania en daar keek ik in de toekomst, een toekomst waarin in het jaar 2100 vier op de tien wereldburgers in Afrika wonen. Het is een toekomst waarin nog veel meer mensen hun geluk in de stad zullen zoeken, waarbij nog meer mega steden met tientallen miljoenen inwoners zullen ontstaan, waarvan sommigen zelfs over landsgrenzen heen gaan groeien. Het is de toekomst van onze wereld en van bijna 11 miljard mensen in het jaar 2100. We hebben vier afleveringen voor je in deze speciale serie. We kijken naar de grote ontwikkelingen die het nieuws soms niet halen, maar wel een enorme invloed hebben. We duiken de cijfers in en we praten met deskundigen van over de hele wereld. Heel erg leuk en heel erg belangrijk. Dat is best wel ongelooflijk eigenlijk, ja. In deze eerste aflevering kijken we in detail naar die bevolkingsexplosie. Hoe zijn we tot 8 miljard mensen gekomen en groeit de mensheid eigenlijk voor eeuwig door? In de afleveringen daarna zoomen we in op het dynamische Afrikaanse continent, op de megasteden in wording. Want hoe gaan die om met al die nieuwkomers? En we kijken naar Azië, waar India China inhaalt als het land met de meeste inwoners. Dit is Baby Vinice, geboren op 15 november vorig jaar op de Filipijnen en symbolisch de 8 miljardste wereldburger. Symbolisch, want in dezelfde minuut werden er wereldwijd nog eens 254 andere baby's geboren. En dat slechts elf jaar nadat de 7 miljardste baby ter wereld kwam. Je kunt eigenlijk zeggen de 21e eeuw wordt de eeuw van Afrika. Zodanig dat ze bijna net zo groot worden als Azië. Dat is ongelooflijk eigenlijk. Dat is best wel ongelofelijk eigenlijk, ja. In deze eerste aflevering kijken we naar twee dingen. Hoe zijn we tot 8 miljard inwoners op deze planeet gekomen en hoe ziet het er eind deze eeuw uit in het jaar 2100? Maar we beginnen bij het begin, tenminste zo'n tienduizend jaar geleden. We zijn dan met zo'n 7 miljoen mensen net iets meer dan een nu in Noord en Zuid-Holland bij elkaar wonen. Tot aan het begin van onze jaartelling groeit de wereldbevolking langzaam naar bijna 250 miljoen inwoners. Langzaam groeit dat door, want pas in 1500 is de wereldbevolking weer verdubbeld. De volgende verdubbeling duurt maar 300 jaar. Rond 1800 bereikt de wereld 1 miljard inwoners. En dan? Dan gaat het hard. De bevolkingsexplosie begint. Vanaf 1800 gaat het astronomisch hard en steeds harder. Na twee, drie, vier, vijf, naar 6 miljard rond het jaar 2000. Een jaar of elf later 7 miljard en dan in 2022 8 miljard mensen. Nou, hoe kan het dat we in de laatste 200 jaar zo hard zijn gegroeid? Tot in de loop van de tijd en dat is een beetje gebeurd door iets verbeterde welvaart, steden die ontstaan. Eigenlijk volgt elk land of elke regio in de wereld een soort demografisch pad en dat heet de demografische transitie. De demografische transitie. Dat is een cruciaal model om te begrijpen waarom de bevolking zo hard groeit en hoe dat in de toekomst kan gaan. Want zo'n bevolkingsexplosie volgt meestal een vast patroon dat in alle landen ongeveer hetzelfde lijkt te gaan. En dat ziet er zo uit. De demografisch transitie is een ontwikkeling die eigenlijk alle regio's in de wereld doormaken. Waarin je begint met hoge sterfte, hoge vruchtbaarheid, dan een tussenfase waarin de sterfte daalt door toenemende ontwikkeling, betere medicijnen, betere voeding. En dat gat tussen die twee, dat leidt tot die bevolkingsexplosie. Daarna volgt ook de daling van de vruchtbaarheid tot je een eindfase bereikt waarin beide weer ongeveer gelijk zijn. Lage sterfte lage vruchtbaarheid, de eindfase van de demografische transitie zoals Nederland. In de jaren zestig en zeventig was natuurlijk een tijdperk van het boek de population bom van Paul Ehrlich, beroemd boek, die zei van ja de wereldbevolking groeit zodanig binnen tien jaar is het een catastrofe. Is niet gebeurd, maar dat heeft wel het denken heel erg beïnvloed. En toen zijn er eigenlijk in ontwikkelingslanden geforceerde bevolkingsbeperkings programma's gestart. Ook gesteund door het westen, bijvoorbeeld in India. Gedwongen sterilisatie. Ja dat was natuurlijk niet een fijne ingreep. Wat willen mensen? En veel mensen, ook in Afrika, willen eigenlijk minder kinderen dan ze krijgen. Aan de hand van onder meer dat geboortecijfer kan je dus goed zien waar in de transitie elk land zich bevindt. Om de bevolking op peil te houden moet dat cijfer iets boven de twee liggen, want als elke vrouw minstens twee kinderen krijgt, worden allebei de ouders vervangen. De afgelopen decennia is het vruchtbaarheidscijfer op heel veel plekken flink gedaald. Het ligt in de meeste landen rond de twee kinderen per vrouw of zelfs daaronder. Maar één regio valt erg op en dat is Afrika. Als je nu kijkt naar het aantal mensen per jaar wat erbij komt in Afrika, 30 miljoen of dergelijk. Dat het dat hebben we maar zelden meegemaakt in de geschiedenis ook in Azië. En in sommige landen is het nu nog steeds ouderwets hoog zoals Niger, waar vrouwen gemiddeld zo'n zeven kinderen krijgen. In Tanzania, waar wij voor deze serie zijn geweest ligt er tussen de vier en de vijf kinderen per vrouw. In Dar Es Salaam valt bijna niet tegen de komst van al die nieuwkomers op te bouwen. Volgens sommige prognoses is het straks aan het eind van deze eeuw de op twee na grootste stad in de wereld. Laten we een blik werpen op die toekomst. We beginnen met een testje. We zijn nu hier in de grafiek bij 8 miljard mensen in het jaar 2022 vorig jaar. Maar hoe loopt deze lijn verder? Met hoeveel zijn we denk jij in het jaar 2100? Nou, veel mensen zullen kiezen voor B of C, maar het goede antwoord is A. Het is een veelgemaakte fout. Veel mensen denken dat een stijgende lijn altijd maar door stijgt. Maar bevolkingsexplosies zijn eindig en deze dus ook. De Verenigde Naties maken al tientallen jaren bevolkings prognoses en voor het jaar 2100 ziet die prognose er zo uit. Ze hanteren een marge want je weet nooit zeker hoe de toekomst loopt maar deze lijn is de meest waarschijnlijke variant. Grosso modo als je het over de wereldbevolking hebt, dan zijn die voorspellingen van de verenigde naties wel heel goed geweest. Maar als je meer inzoomt naar bijvoorbeeld Afrika en dan zie je wel dat daar wel variatie zit in de prognoses. Er zijn dus ook andere prognoses zoals je hier ziet en die komen soms lager uit. Die modellen neem je dan bijvoorbeeld inkomensgroei of onderwijs voor vrouwen of anticonceptie mee. Dat zijn belangrijke factoren om het geboortecijfer omlaag te brengen. Maar hoe u het ook wendt of keert, we moeten rekening houden met een hele grote bevolkingsgroei op dat continent. Nog even terug naar die 8 miljard wereldburgers. Want waar wonen die precies? We delen ze even op naar continent en dan zie je meteen hoe ongelijk de bevolkingsgroei is verdeeld. Grofweg de helft van de wereld woont nu in Azië en maar een heel klein deel in Europa. En ook binnen de continenten zijn de verschillen groot. Kijk maar even naar deze kaart. Als je de wereldkaart zou opdelen naar bevolking, dan ziet ie er opeens heel anders uit. De twee grootste landen, China en India, vallen meteen op, maar ook Indonesië, Pakistan en Nigeria zijn een stuk groter. Rusland, Canada en Australië verdwijnen bijna. Enorme landen in oppervlakte, maar er wonen relatief weinig mensen. En let op wat er gebeurt als we vooruitkijken naar 2050. Dan is de wereldbevolking gegroeid tot bijna 10 miljard mensen en de helft van die groei komt door deze acht landen. Nigeria, Congo, Tanzania, Egypte, Ethiopie, Pakistan, India en de Filippijnen. En in het jaar 2100 aan het eind van deze eeuw. Dan zie je het verschil pas echt. Want kijk eens hoe groot Afrika dan ineens wordt. Bijna de helft van de wereld woont dan op dat continent en onze bevolkings kaart ziet er dan ook heel anders uit. Kijk hoe Nigeria en Congo een grotere bevolking hebben dan de Verenigde Staten en ook Ethiopië komt al in de buurt. Maar kijk ook hoe er in Madagascar tegen die tijd meer mensen wonen dan in Frankrijk of in het Verenigd Koninkrijk. Nou, laatste voorbeeldje is China nog steeds een groot blok, want ook dan zijn er nog heel veel Chinezen. Maar China is dan al lang niet meer dat zie je ook, het land met de meeste inwoners. In deze serie gaan we het hebben over dat soort uitdagingen in China en India dus. Maar ik neem je eerst mee naar Dar es Salaam.

Nieuwsuur in de klas: De wereld in 2100

In deze eerste aflevering zetten we de schijnwerpers op een wereld die richting de 9 miljard mensen beweegt - of zelfs nog meer. Hoe ziet onze wereld er uit in 2100?

De bevolkingsexplosie: waar eindigt het? (afl.1)

Sorry. Eh wat hebben

tape een slaapmatje
en een stationspiano te maken met

minimal music?

Minimal music is een muziekstijl met

veel herhaling van vaak korte
muzikale frases, met subtiele variaties

gedurende een lange tijd.

Herhaling van korte muzikale frases, met
variaties en dat gedurende een lange tijd.

Herhaling,
muzikale frases, variaties lange tijd,

herhaling van korte muzikale frases
met variaties, herhaling.

Herhaling van korte muzikale frases, met
variaties en dat gedurende een lange tijd.

Herhaling, een lange tijd

In de jaren zestig was
er een clubje Amerikaanse componisten

dat zich af ging zetten tegen de atonale

en wiskundig gecomponeerde muziek
die er in die tijd veel gemaakt werd.

‘Waarom moet muziek heel complex zijn?’

vroegen ze zich af.

Degene die wordt aangemerkt als vader van
de minimal music is La Monte Young.

In 1960 komt deze dik bebaarde componist
met een werk dat slechts uit twee noten bestaat.

Twee noten met daarbij de aanwijzing dat ze zo lang
mogelijk aangehouden moeten worden.

Nou, met dit simpele idee zette hij een
revolutie in gang.

Extreme reductie van middelen waarbij het
niet draait om de melodie, maar

om de schoonheid van de klank zelf.

Met minimale middelen

probeert de componist
een maximale luisterervaring te bereiken.

Less is more.

Het kan ook een zeer
hypnotiserend effect hebben.

Minimal music gaat dus over patronen

en herhaling.

Componist Terry Riley, een man met een muts en
een suikerspinbaard, voegde daar nog een

ingrediënt aan toe

improvisatie.

In 1964 kwam hij met een compositie ‘In C’,
bestaande uit één bladzijde

met korte motiefjes die de musici
zo vaak mogen herhalen als ze zelf willen.

Iedere uitvoering is daardoor anders.

Steeds hoor je iets nieuws.

Ook vandaag.

Een andere minimal music pionier
was Steve Reich.

Deze componist, geen baard wel een baseball cap

zat eens te experimenteren
met twee geluidsbanden

Allebei herhaalden ze steeds
hetzelfde stukje muziek, maar de één

net iets sneller dan de andere.

Deze langzaam verglijdende herhaling
verwerkte hij onder meer in

zijn composities voor twee piano's of
voor één piano en tape.

Het stuk heet ‘Piano Phase’

Philip Glass, die was zelf geen fan van
de term minimal music.

Hij omschrijft zijn composities liever
als muziek met repetitieve structuren.

Daarmee creëerde hij betoverende klankpatronen,
heel verstild en meditatief,

zoals in Glassworks.

Ja, de een noemt
‘t  “niets om het lijf muziek”

anderen komen met woorden
als “hypnotiserend”, “spiritueel”,

“nerveus”, “slaapverwekkend”.

Allemaal goed.

Met minimal music-componist
John Adams nemen we

een ‘Short ride in a fast machine’ naar Nederland.

Ook hier raakte men in de ban van
het minimalisme.

Zo kwam
Louis Andriessen in 1976 met De Staat.

In dit werk past Andriessen minimal
music toe door alsmaar herhalende en

verschuivende ritmische en
melodische patronen voor te schrijven.

De spectaculaire eerste uitvoering staat
in het geheugen van veel toehoorders gegrift.

De allerbekendste Nederlandse
minimal music-maker was Simeon ten Holt.

Zijn werk bereikt steevast de top
tien van de Klassieke Top 400.

Met zijn meditatieve Canto Ostinato

veroverde hij in 1979
de harten van het Nederlandse publiek.

“Een uitvoering van Canto is
meer een ritueel dan een concert”

dat zei Ten Holt zelf.

De musici mogen zelf weten op
welke instrumenten ze spelen

en zelf bepalen hoe vaak
ze muzikale frases herhalen.

In theorie kan
een stuk dan ook eindeloos duren.

Voor veel concertbezoekers kan het ook
niet lang genoeg zijn en die nemen

dan voor de zekerheid een
eigen slaapmatje mee naar de concertzaal.

Een pianist die in minimal music-land niet
ongenoemd mag blijven is

Jeroen van Veen.

Noem een noem een minimal music-componist en
Jeroen heeft alles van diegene op cd gezet.

Het zijn maximale hoeveelheden
cd's vol met minimale pianoklanken.

Ook in de huidige tijd slaat
het 'less is more'-principe goed aan.

De zogenoemde neoklassieke componisten
borduren voort op de minimal music-stijl

en scoren op Spotify het
ene na het andere luisterrecord.

In onze altijd drukke en hectische tijd
snakken veel mensen naar rust

en luisteren bijvoorbeeld tijdens het
studeren naar muziek van Einaudi,

Joep Beving, DeLange en
Yann Tiersen.

Tiersen, je weet wel, van dat deuntje dat
je altijd in een stationshal hoort.

Gezien mijn minimale pianokunsten

heb ik het volgens mij toch best wel, ja,
tot een goed einde gebracht? Ja.

Vond je dit een leuke video?

Geef dan minimaal vijf sterren.

Wat is Minimal Music?

Minimal music is een muziekstijl met veel herhaling van vaak korte muzikale frases, met subtiele variaties gedurende een lange tijd. Extreme reductie van middelen waarbij het niet draait om de melodie maar om de schoonheid van de klank zelf. Met minimale middelen probeert de componist een maximale luisterervaring bereiken. Less is more. De allerbekendste Nederlandse minimal music-maker was Simeon ten Holt. Met zijn meditatieve Canto Ostinato veroverde hij in 1979 de harten van het Nederlandse publiek.

Muziekstijl met veel herhaling en minimale variatie

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!